Về miền di sản Nghi Xuân

Video: Review Khu du lịch biển Xuân Thành (Nghi Xuân). Nguồn: CTV

Dẫu đã đặt chân đến đây không biết bao nhiêu lần nhưng trong tiết Thanh minh này về lại nơi quê hương của cụ Nguyễn Tiên Điền, những cảm xúc lại bồi lên trong tôi như lớp sóng ngoài sông Lam vỗ vào bờ bãi. Đứng trước Khu di tích Nguyễn Du ở thị trấn Tiên Điền, nhìn về phía bến Giang Đình, những câu thơ của Đại thi hào cứ vọng lên như nhắc nhớ một tâm hồn sống mãi cùng mạch nguồn quê hương xứ sở: Cáo lão cha xưa nhớ những ngày/ Ngựa xe rong ruổi bến sông này (Giang Đình hữu cảm). Những năm tháng sôi nổi của thời thanh niên, ông đã từng nhận mình là “Hồng Sơn liệp hộ”, “Nam Hải điếu đồ” (người đi săn trên núi Hồng, người câu cá ở bể Nam) và dẫn đầu trai phường nón Tiên Điền vượt núi Hồng sang hát ví với các cô gái phường vải Trường Lưu. Ông đã từng thốt lên “Lam thủy Hồng sơn vô hạn thắng!” (núi Hồng, sông Lam cảnh đẹp vô cùng!). Với tài năng vĩ đại, tâm hồn luôn gắn với sông núi quê hương, với nhân sinh thế cuộc, những trước tác của ông, nổi bật là Truyện Kiều đã đưa Nguyễn Du trở thành danh nhân được thế giới ngưỡng mộ.

Non nước Hồng - Lam. Ảnh: Đậu Hà

Niềm tự hào về quê cha đất tổ của Nguyễn Du cũng chính là niềm tự hào của bao thế hệ người Nghi Xuân xưa và nay về miền đất cổ có thế núi hình sông đặc biệt. Các di chỉ khảo cổ học ở Bãi Cọi, Phôi Phối (Xuân Viên), ở Xuân An, Hội Thống cho thấy con người đã đến đây định cư từ rất sớm. Thời Văn Lang - Âu Lạc, Nghi Xuân thuộc bộ Cửu Đức; thời Bắc thuộc là đất Hàm Hoan, Dương Thành, Dương Thoại, Phổ Dương; thời nhà Lý gọi là huyện Nha Nghi. Năm Kỷ Sửu 1469, Vua Lê Thánh Tông định lại bản đồ cả nước, tên huyện Nghi Xuân có từ thời đó.

Với địa thế 3 bề giáp sông, núi và biển cả, Nghi Xuân nằm trọn trong vùng địa linh núi Hồng, sông Lam, biểu tượng văn hóa xứ Nghệ. Phía Bắc huyện là dòng Lam (còn gọi là sông Cả), nước xanh trong ẩn chứa nhiều dấu ấn lịch sử, là khởi nguồn của câu ví sông Lam, một loại hình diễn xướng văn nghệ dân gian trong ví, giặm từng được UNESCO vinh danh là di sản phi vật thể đại diện của nhân loại. Phía Nam và Tây Nam là dãy Hồng Lĩnh tương truyền 99 đỉnh trùng điệp với rất với nhiều di tích danh thắng. Phía Đông huyện là Cửa Hội, nơi dòng Lam hòa vào Biển Đông bao la. Nơi đó có “Song Ngư hý thủy” (2 đảo Song Ngư được ví như đôi cá giỡn nước), một trong “Nghi Xuân bát cảnh” nổi tiếng. Làng cổ Hội Thống có “Đan Nhai quy phàm” (buồm về cửa bể Đan Nhai, tức Cửa Hội) là thương cảng cổ nổi tiếng từng có nhiều tàu nước ngoài ra vào cập bến buôn bán, để lại nhiều di chỉ khảo cổ học và những dấu tích của con đường tơ lụa trên biển một thời.

Hồng Sơn liệt chướng. Đây là dãy núi phía Nam huyện, là phên dậu che chở cho Nghi Xuân. Có 9 xã trong huyện nằm ven chân núi. Hồng Sơn là núi Hồng, là dải Hồng Lĩnh và còn được gọi là Ngàn Hống. (Ảnh: Đậu Hà)

Địa linh sinh nhân kiệt, thế núi, hình sông và truyền thống văn hóa của Nghi Xuân đã tạo nên những dòng họ khoa bảng, nhiều danh nhân nổi tiếng, có nhiều đóng góp cho sự nghiệp kinh bang tế thế. Ngoài Đại thi hào Nguyễn Du còn có Dinh điền sứ, nhà thơ Nguyễn Công Trứ; Thánh sư địa lý Tả Ao; Tiến sĩ Ngụy Khắc Tuần; nhà yêu nước Trịnh Khắc Lập; liệt sỹ Lê Duy Điếm, Giáo sư Hà Văn Tấn...

Về Nghi Xuân hôm nay, xe chúng tôi theo quốc lộ ven biển, chạy qua những ngôi làng cổ xưa đang ngời lên sức sống thanh tân của công cuộc xây dựng nông thôn mới. Cương Gián gợi nhớ về vị đậm đà của những giọt nước mắm thơm ngon. Nơi đó giờ đây hiện lên khu nghỉ dưỡng Phú Minh Gia nằm bên đường với những điểm check-in mới lạ. Cổ Đạm văng vẳng tiếng ca trù, gợi nhớ về bà Mơn, bà Nga và những nữ sinh đam mê bảo tồn di sản. Xuân Thành hiện đại và thơ mộng với hệ thống các khách sạn, resort đang hấp dẫn, mời gọi du khách như Hoa Tiên Paradise, sân golf, trường đua chó, bãi biển xanh trong có dòng sông chảy trên bờ soi bóng những hàng dừa trăm tuổi.

Khu du lịch Xuân Thành - điểm dừng chân lý tưởng của du khách gần xa. Ảnh: Đình Nhất

Dịp này, toàn huyện đang náo nức chuẩn bị cho lễ khai trương du lịch biển Hà Tĩnh ở Xuân Thành và Tuần Văn hóa - du lịch Nguyễn Du. Biển quê càng rộn ràng. Câu ca trù, điệu ví giặm, trò Kiều càng có dịp vang xa.

Những địa danh như đền Chợ Củi, chùa Phong Phạn, núi Cơm, bến Lách, Khu di tích Nguyễn Du, đình Hội Thống, nhà thờ Nguyễn Công Trứ, nhà thờ Nguyễn Xí, đền Huyện… mãi ngời lên dấu tích của lịch sử và văn hóa. Thiền viện Trúc Lâm Hồng Lĩnh ở Xuân Viên đang từng bước hoàn thiện. Khu di tích Nguyễn Du đã được nâng cấp, đầu tư ngày càng thu hút du khách trong và ngoài nước tìm đến. Câu ca trù Cổ Đạm, trò Kiều, câu ví, giặm theo thời gian càng ngân vọng, lay thức lòng người… Hệ thống di sản vật thể đồ sộ với hơn 60 di tích cấp tỉnh, cấp quốc gia, cấp quốc gia đặc biệt trên mảnh đất này và 2 di sản phi vật thể đại diện của nhân loại (ca trù, ví giặm) là những viên ngọc quý ngày càng tỏa sáng.