Trang nghiêm lễ kỷ niệm 350 năm ngày sinh và tưởng niệm 290 năm ngày mất Lễ bộ Thượng thư Thái Bảo Nhuận Quận công Nguyễn Quỳnh

Nguyễn Quỳnh (tự Phụ Dực, hiệu Lãnh Nam tiên sinh), sinh năm Ất Mão 1675, niên hiệu Đức Nguyên, triều Lê Gia Tông, là cháu đích trưởng đời thứ 5 của Nam Dương hầu Nguyễn Nhiệm.

Nguyễn Quỳnh có thiên hướng sách vở, văn chương từ nhỏ, thích đọc sách thánh hiền, tài văn chương nổi tiếng. 19 tuổi đi thi Hương, ông đã đậu Tam trường và được làm Nho sinh ở cục Tú lâm để dùi mài kinh sử, thường được vào hầu ở cung Tiềm để của thái tử.

Tiếc là đến năm Mậu Dần 1698, vì có tang cha nên ông phải về quê lo việc hiếu sự. Để chăm lo chu toàn cho gia tộc, ông đành từ bỏ con đường khoa cử, chuyên tâm dạy học và bốc thuốc chữa bệnh cho nhân dân trong vùng và dành phần lớn thời gian để dạy dỗ con cháu. Năm Ất  Dậu (1705) Trung quận công Lê Thì Liêu làm trấn tướng Nghệ An, nghe danh tài đức của Nguyễn Quỳnh nên mời ông đến làm mặc khách trong trướng, tham mưu việc quân cơ và ngoại giao, chuyên việc giao thiệp với Đàng Trong, giữ chức Chánh đội trưởng coi đội quân Thắng hữu. Là người tài giỏi lại luôn vui vẻ, khôi hài nên được Trung quận công coi như bạn tâm giao và phân phó nhiều việc quân cơ quan trọng, vỗ yên dân chúng.

Ông Nguyễn Hải Nam - Chủ tịch Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền phát biểu tại lễ kỷ niệm.

Năm Bính Ngọ 1726, mẹ mất, ông về quê lo tang sự và từ đó không ra làm quan nữa, ở hẳn nhà viết sách và dạy học. Ông dành nhiều thời gian để nghiên cứu các sách thiên văn, địa lý, lịch số, y dược..., dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cứu người. Nhờ trí tuệ hơn người, ông đọc đến đâu thông hiểu đến đấy. Sách nhà cạn, ông đi nhiều nơi để tìm thầy học đạo.

Trong một lần ông may mắn gặp Ngô Cảnh Phượng quê huyện Đức Hưng, phủ Nhiêu Châu, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc (là hậu duệ của Ngô Cảnh Loan, quốc sư địa lí của nhà Tống). Biết đây là nhà địa lý học chính tông, ông xin nuôi thầy để theo học và được tận tình truyền dạy những kiến thức, bí quyết của nghề. Từ đó, ông mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cứu người và chuyên tâm nghiên cứu về địa lý phong thủy. Ông đem những hiểu biết, bí quyết nghiên cứu được soạn thành quyển “Đại hiếu chân kinh”, “Từ ấu chân kinh quyết nghị tập”. Ngoài viết sách, ông còn là tác giả của rất nhiều bài thơ, phú. Hiện dòng họ vẫn còn lưu giữ tập “Địa lí gia truyền quyết nghi bí yếu” trong đó ghi chép lại những hiểu biết của ông về địa lý để truyền cho con cháu trong dòng họ.

Ông mất ngày 28 tháng 5 Ất Mão 1735, thọ 61 tuổi. Trước tấm gương hiếu kính cha mẹ, nuôi dạy con cháu ăn học thành tài, xây dựng nên dòng họ Nguyễn Tiên Điền danh gia vọng tộc, vinh hiển nhiều đời và có nhiều cống hiến to lớn cho quê hương đất nước, Lĩnh Nam Nguyễn Quỳnh được triều đình Lê- Trịnh đặc cách truy phong Lễ bộ thượng thư, Thái bảo Nhuận quận công, truy tặng tước Đại vương.

Đàn tế cụ Nguyễn Quỳnh nằm trong khuôn viên khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du.

Có thể nói, Nguyễn Quỳnh là người có ảnh hưởng mang tính quyết định thiên hướng và sự nghiệp của con cháu về sau. Bắt đầu từ ông, họ Nguyễn Tiên Điền không những có con cháu ngày càng đông đúc mà có sự phát triển vượt bậc về khoa cử và hoạn lộ.

Bênh cạnh tư chất hơn người, tâm đức của một nhà nho tài cao học rộng thì vai trò định hướng về học vấn văn chương cũng như nhân sinh quan, thế giới quan của Nguyễn Quỳnh đã được kế tiếp và phát triển qua các con cháu của ông rất rõ, đặc biệt là những thành tựu văn chương rất phong phú của dòng họ Nguyễn Tiên Điền. Ông đã gây dựng cho con cháu một nếp sống văn hoá của nhà nho, chăm đọc sách thánh hiền, nghiền ngẫm tinh hoa của Ngũ Kinh, Tứ Thư và tình yêu văn chương, nên phần lớn con cháu họ Nguyễn Tiên Điền đều có chí học hành, có tư chất và thiên hướng văn chương, nhiều người đã coi văn chương là nơi gửi gắm tâm sự của đời mình.

Lễ kỷ niệm 350 năm ngày sinh và tưởng niệm 290 năm ngày mất Lễ bộ Thượng thư Thái Bảo Nhuận Quận công Nguyễn Quỳnh là dịp để con cháu tưởng nhớ, tri ân và tôn vinh công lao đóng góp của cụ và những giá trị mà cụ để lại cho con cháu, dòng họ. Đồng thời cũng là dịp để con cháu quy tụ, đoàn kết hướng về cội nguồn, không ngừng nổ lực phát huy truyền thống của dòng họ, những giá trị mà cụ để lại để xây dựng dòng họ ngày càng phát triển.

Đức Đồng - Trung Kiên